April dit jaar stuurde Ernst Kuipers een brief naar de Tweede Kamer, getiteld “Nationale visie gezondheidsinformatiestelsel”. In de brief deelt hij hoe hij de digitalisering en informatievoorziening in de medische sector wil aanpakken. De uitgangspunten: passende zorg en netwerkzorg, waarbij zorgverleners altijd toegang hebben tot de juiste en voor hen relevante gegevens van een patiënt. Dit idee is verre van nieuw, maar de realisatie laat al een tijdje op zich wachten. Deels komt dit door terughoudendheid van medische instellingen, maar een grotere uitdaging ligt bij de technologische infrastructuur. Want medische of privacygevoelige informatie delen met de juiste mensen op het juiste moment, hoe regel je dat veilig en goed?
Netwerkzorg in de praktijk
Voor we inzoomen op de technologie achter het plan van Ernst Kuipers, moeten we eerst kijken naar het gewenste eindresultaat van die technologie. Wat betekent netwerkzorg in de praktijk? Hieronder een voorbeeld.
Een oudere dame gaat langs bij haar huisarts. Ze heeft pijn aan haar linkerheup en heeft moeite met lopen. De huisarts heeft niet lang nodig om te zien dat het om slijtage gaat: de heup moet vervangen worden. Ze verwijst mevrouw door naar het ziekenhuis, waar ze een operatie ondergaat. Na een succesvolle operatie wordt de dame tijdelijk ondergebracht in een TOP-kamer in een verzorgingshuis, totdat ze weer zelfstandig kan wonen. Na twee maanden kan mevrouw naar huis en begint ze onder begeleiding van een fysiotherapeut aan een revalidatietraject. Haar dochter komt iedere dag langs om te koken, terwijl de thuishulp de woning schoonhoudt en mevrouw helpt met douchen en aankleden. Ook de huisarts houdt een oogje in het zeil.
In dit veelvoorkomende scenario zijn tenminste zeven partijen betrokken: een huisarts, een specialist in het ziekenhuis, verplegers in het ziekenhuis en verzorgingshuis, een fysiotherapeut, een medewerker van de thuiszorg en een mantelzorger. Dit zou je een netwerk van zorgverleners kunnen noemen, maar het is nog geen netwerkzorg zoals beschreven in de brief van Ernst Kuipers. Netwerkzorg ontstaat wanneer alle betrokken hulpverleners toegang hebben tot de voor hen relevante informatie van en over de patiënt, wat resulteert in vier belangrijke voordelen:
1. Betere zorg
Als alle partijen over dezelfde actuele patiëntinformatie beschikken en hierover met elkaar kunnen communiceren, kunnen zij sneller en betere beslissingen nemen. Zo kan informatie over de thuissituatie van de patiënt bepalend zijn voor het moment waarop de patiënt ontslagen kan worden uit het ziekenhuis, omdat we weten of er wel of niet mantelzorg beschikbaar is die dat kan opvangen.
2. Passende zorg
Een centrale plek voor patiëntinformatie biedt de mogelijkheid om, bijvoorbeeld met wearables, relevante achtergrondinformatie over de patiënt toe te voegen aan het dossier. We noemen dat Real World Data. Deze data gaat verder dan medische verslagen en lab-resultaten, en gaat bijvoorbeeld over iemands psychische gezondheid, activiteitsniveau (sporter versus stilzitter) en roker versus niet-roker. Hierdoor krijgen zorgverleners een completer beeld van de patiënt en kunnen zij de behandeling beter laten aansluiten. Met de opkomst van AI wordt Real World Data nog veel interessanter, omdat deze technologie een nog completer inzicht geeft in het gedrag en de leefstijl van de patiënt.
3. Preventieve zorg
“Voorkomen is beter dan genezen” is Ernst Kuipers’ motto. Wanneer hulpverleners een 360 graden beeld van een patiënt hebben, wordt het makkelijker om risico’s op bepaalde ziektes in te schatten. Zo hebben mensen op leeftijd een vergrote kans op osteoporose en hebben familieleden van mensen met hartkwalen een grotere kans om ook hartklachten te krijgen. Als dit bekend is bij alle betrokken hulpverleners, worden patiënten op de juiste aandoeningen gescreend en kunnen deze vroegtijdig worden aangepakt of zelfs voorkomen.
4. Kosten-efficiënte zorg
Hoe beter de zorg is afgestemd op een patiënt, hoe kosten-efficiënter deze wordt. Specialisten hoeven bijvoorbeeld minder te experimenteren met behandelingen en omdat preventieve zorg resulteert in tijdig ingrijpen, is onderaan de streep minder zorg nodig. En omdat goede communicatie tussen alle betrokken partijen tot één up-to-date dossier leidt, zijn hulpverleners minder tijd kwijt aan het zoeken naar de juiste informatie en hoeven zij niet steeds opnieuw het wiel uit te vinden.
Het technologische to do-lijstje
Kortom: met netwerkzorg geeft Ernst Kuipers antwoord op behoorlijk wat hedendaagse uitdagingen in de medische sector. Zelf heeft hij gelukkig ook door dat de veranderingen die hij wil doorvoeren behoorlijk wat voeten in de aarde hebben. Een centraal medisch dossier openen is relatief eenvoudig, maar data veilig laten stromen tussen alle betrokken partijen is dat niet. Zo schrijft hij in de brief aan de Tweede Kamer:
“Het gezondheidsinformatiestelsel moet veel flexibeler worden om de juiste informatie te kunnen verstrekken. Daarbij gaat het niet alleen om de data maar ook om de digitale diensten (teleconsult, telemonitoring).”
Patiëntgegevens uit verschillende bronnen moeten dus worden samengevoegd en toegankelijk zijn voor alle betrokken partijen. Dit alles moet veilig gebeuren en met aandacht voor de privacy en waardigheid van de patiënt. En om het nog lastiger te maken: het nieuwe systeem moet ook nog eens zó in elkaar zitten dat nieuwe toepassingen snel kunnen worden geïntegreerd. Denk bijvoorbeeld aan eerder genoemde wearables, die in combinatie met AI een grote rol gaan spelen in patiëntenzorg.
Met al deze eisen in mijn achterhoofd, kom ik op het volgende technologische to do-lijstje:
Bevrijd data uit hun silo’s
In plaats van het delen van informatie tussen silo’s (digitalisering van 1-op-1 relaties), moet data op één centrale plek worden samengebracht om met alle partijen in de waardeketen te kunnen samenwerken (digitalisering van een netwerk van relaties, zie afbeelding).
Bouw een Data Platform in de cloud
De overstap naar cloud is in de medische sector niet meer alleen wenselijk, maar noodzakelijk om de enorme hoeveelheid aan informatie die tegenwoordig wordt verzameld per patiënt te verwerken. De monolithische, on-premises systemen zijn hier niet voor geschikt en zijn ook niet in staat om data in het juiste format te delen met andere instellingen. Een mooi voorbeeld van een Data Platform in de cloud is Dynamics Customer Insights, een oplossing op Microsoft Azure waarmee zorginstellingen een 360-graden beeld van hun patiënten kunnen creëren door gegevens uit verschillende bronnen samen te voegen. Dit soort data-centrische oplossingen komen ook alleen nog maar als cloud oplossing beschikbaar, omdat ze ingepast moeten worden in een micro-services based architectuur, waarbij informatie uit diverse bronnen geraadpleegd moet kunnen worden.
Data verwerken, analyseren en omzetten in ‘Actionable Data’
De verzamelde data moet eerst verwerkt, verbeterd en verrijkt worden om er waardevolle informatie van te maken. Door deze informatie vervolgens te analyseren krijgen we inzicht, kunnen we verbanden leggen en er intelligente conclusies aan verbinden. Tenslotte kunnen we met behulp van Machine Learning en Artificial Intelligence (AI) deze inzichten, verbanden en conclusies vertalen naar ‘Actionable Data’. Dit is informatie waarmee de diverse zorgverleners in de keten aangestuurd worden en waarmee zij hun activiteiten op elkaar kunnen afstemmen. Het gaat hier niet meer om het automatiseren van 1-op-1 relaties, zoals we dat met een EPD kunnen doen, maar om het automatiseren van een veelheid van relaties in een netwerk. Microsoft loopt voorop met het beschikbaar stellen van AI gebaseerde oplossingen; medische instellingen doen er dan ook goed aan om zich te laten adviseren over de integratie van deze nieuwe mogelijkheden in hun werkprocessen.
Organiseer je eigen feedbackloop
De resultaten van de acties die op basis van ‘Actionable Data’ waren uitgezet, moeten weer dienen als input voor de volgende analyses en ter verbetering van de ‘Actionable Data’, zodat deze tot steeds betere resultaten voor patiënten en zorgverleners gaat leiden. Hiervoor is een feedbackloop nodig. De mate waarin we in staat zijn de resultaten terug te leiden naar het Data Platform is bepalend voor de snelheid waarmee het systeem leert en hoe goed de ‘Actionable Data’ is afgestemd op de behoefte van de patiënt. In onderstaande afbeelding is het Data Platform met de verschillende fases van dataverwerking en de feedbackloop schematisch weergegeven.
De route naar Healthcare 4.0
Als we kijken naar het tempo waarin de technologie voor de zorg zich ontwikkelt en beschikbaar komt, durf ik te stellen dat we Healthcare 2.0 en Healthcare 3.0 kunnen overslaan en direct kunnen spreken van Healthcare 4.0. Net als bij Industry 4.0, waarin alles draait om ketenintegratie en het realiseren van een “smart factory”, zijn we hard op weg naar het “smart hospital”, waarin alles draait om de samenwerking van zorgverleners in de zorgketen. Om in dit artikel niet in abstracte termen te blijven spreken, schets ik hieronder een mogelijke route naar dat punt aan de horizon, waar we via een aantal tussenstops moeten kunnen komen:
- Ontwikkelen van een cloudstrategie. De zorgsector en dan met name ziekenhuizen kennen omvangrijke en complexe applicatielandschappen. Lang niet alles kan of hoeft naar de cloud, maar natuurlijk wel datgene waarmee we bijvoorbeeld de zorgketen kunnen integreren. Een goede cloudstrategie maakt duidelijk welke applicaties wel en welke applicaties niet naar de cloud kunnen om focus te leggen op de workloads die bijdragen aan de strategische doelstellingen van de organisatie. Tip: zie dit online ebook voor een stappenplan.
- Modern workplace. Een belangrijk onderdeel van de cloudstrategie is natuurlijk een moderne werkplek, waarmee zorgverleners efficiënter kunnen werken, omdat ze altijd en overal met elkaar kunnen communiceren en veilig toegang krijgen tot de voor hen relevante informatie. De werkplek behoort dus typisch tot die eerste workloads die naar de cloud gebracht worden en vanaf dat moment gaan alle medewerkers en zorgverleners direct de voordelen van het werken in de cloud ervaren.
- Cloud platform. De volgende stap richting de cloud is het bouwen van een landingzone, waar de geselecteerde bedrijfsapplicaties naar toe gemigreerd kunnen worden. Dat doen we niet middels ‘Lift & Shift’, maar op een slimme manier die er voor zorgt dat we de applicaties makkelijker integreren en we de data uit die applicaties bevrijden om met behulp van die data effectiever met elkaar samen te werken. In deze fase doen we dat door 1-op-1 relaties in de zorgketen te automatiseren. Dit doen we nu ook al binnen het EPD, maar dankzij de ketenintegratie kunnen we dat nu door de hele keten heen.
- Cloud Governance. Terwijl we die moderne werkplek en de eerste applicaties migreren naar de cloud besteden we natuurlijk ook aandacht aan cloud governance. Dit doen we door ‘People & Processes’ zodanig te organiseren dat niet alleen de workloads in de cloud, maar de organisatie zelf ook in control blijft. Voorwaar geen sinecure, maar daar heeft Weolcan haar Cloud Governance Framework voor ontwikkeld waar je gratis gebruik van mag maken.
- Data Platform. In de laatste fase op weg naar Healthcare 4.0 gaan we de inmiddels verzamelde data analyseren. Daar hebben we een Data Platform voor nodig zoals eerder geschetst, waarmee we met behulp van Machine Learning en Artificial Intelligence ‘Actionable Data’ genereren. Het verschil is dat we niet meer alleen 1-op-1 relaties kunnen automatiseren, maar we de volledige workflow van een netwerkorganisatie kunnen automatiseren met behulp van voorspellende algoritmes. Data uit het verleden is wel degelijk een garantie voor betere zorg in de toekomst!
De technologie is er klaar voor
Ik ben me ervan bewust dat bovenstaand verhaal nogal wat teweeg brengt binnen zorgorganisaties. Het roer moet om, en dat slaat niet alleen op technologie en processen. Ook mensen zullen moeten veranderen en we zullen op zo’n manier met privacy en security moeten omgaan dat zowel artsen als patiënten vertrouwen krijgen in het nieuwe systeem. Ernst Kuipers schrijft in zijn brief:
“Bij goede zorg is er sprake van vertrouwen tussen zorggebruiker en zorgverlener en tussen zorgverleners onderling. Dit onderlinge vertrouwen is nodig in het gehele netwerk van de zorgverleners rondom de zorggebruiker.”
Een flinke taak, waarvoor de overheid, zorginstellingen én de IT-sector de komende jaren goed moeten samenwerken. De politieke wil is er, de technologie is er klaar voor, nu is de sector aan zet. Wil je daar verder over praten? Plan dan hieronder een gesprek met me in.
